Bazen bir kadının hayatı, sessizce kapandığı bir kapının ardında yeni başlar. Bu yeni başlangıç, bir sığınma evinin kapısında olabilir — ama o kapı arkasında görünmeyen başka kapılar, kurallar, sınırlar de vardır. Özellikle “telefon kullanımı” gibi gündelik bir şey, bazen bu sınırlar içinde büyük bir meseleye dönüşür. “Kadın sığınma evinde telefon kullanmak serbest mi?” sorusu, hem güvenlik hem gizlilik hem de insan onuru açısından özenle yanıtlanması gereken bir sorudur.
Kadın sığınma evlerinde telefon kullanımı: genel durumu
Türkiye’de kadın sığınma evleri — şiddet mağduru kadınlara ve varsa çocuklarına barınma, psikososyal destek ve güvenli bir alan sunan kuruluşlar — genellikle sıkı kurallarla yönetilir. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı ve çeşitli sivil toplum kuruluşlarının sorumluluğu altındaki bu sığınma evlerinde, gizliliğin korunması ve dışarıdan gelebilecek tehditlerin önüne geçilmesi önceliklidir. ([Obilsin][1])
Çoğu kaynak, bu evlerde cep telefonu ya da kişisel telefon kullanımının yasak olduğunu ya da en azından ciddi kısıtlamalara tabi olduğunu belirtir. ([Yardım Başvurusu][2])
Bazı sığınma evlerinde, konukların telefon, internet gibi dış iletişim araçlarına erişimi tamamen engellenir; bazılarında ise önceden belirlenmiş şartlara ve saatlere göre sınırlı erişim verilebilir. ([Sloot Soru ve Cevaplar][3])
Neden telefon kullanımı kısıtlanıyor?
Telefon kullanımı üzerindeki kısıtlama politikaları, genellikle şu gerekçelere dayanır:
Güvenlik ve korunmuşluk: Şiddet mağduru kadınların sığınağa yerleştiği evin adresi gizlidir. Telefon ve dış iletişim araçlarının serbest olması, eski partnerler ya da tehdit eden kişiler tarafından iz sürülmesine yol açabilir. ([Obilsin][1])
Gizlilik: Diğer konukların güvenliğini ve mahremiyetini korumak; sığınma evi adresini korumak amacıyla telefon numarası, adres, dış dünya ile iletişim gibi bilgilerin gizli tutulması istenir. ([Obilsin][1])
Organizasyon ve düzen: Sığınma evlerinde toplu yaşam, ortak alan kullanımı, düzenli rutin ve gözetim vardır. Bu ortamda kişisel elektronik cihazların, sürekli dış iletişim sağlaması, düzeni bozabilme riski arz eder. ([gunceloku.com][4])
Bu nedenlerle, birçok kadın sığınma evi yönetimi, telefon kullanımını yasaklamak ya da çok sıkı denetim altında kılmak yoluna gider.
Gerçek hayat örneği: Sessizlik, ama umut sesi
Bir kadının hikayesini düşünelim: Şiddet gördüğü evden kaçmış, korku ve çaresizlik içinde bir sığınma evine yerleşmiş. Yanında küçük bir çocuğu var. Eski partneri, nerede olduğunu bilmemeli. Bu yüzden sığınma evi adresi gizli, iletişim önceden kısıtlanmış. Telefonu yok — veya varsa bile kullanamıyor. Dış dünya ile iletişim neredeyse kesilmiş.
Başka bir kadın… Yıllarca süren baskıdan sonra nihayet yardım almış. Ama çocuklarına “Anne nerede?” diye sorduklarında, anlatacak çok şeyi var; ama telefon yok. Bir yakınına, bir arkadaşına, güvenli bir destek hattına ulaşamıyor. Kafasında kaygılar, endişeler…
Bu sessizlik, birçok kadın için hem acı hem yalnızlık olabilir. Ama bir yandan da koruma demek: kirli geçmişten, tehditlerden, takiplerden uzak durabilme demek.
Mevzuat ve uygulamada çelişkiler
Resmi olarak kadın sığınma evlerinin işletilmesine dair rehber belgelerde, telefon, ziyaretçi gibi kuralların sığınakların güvenliği ve hizmetin niteliği için konabileceği kabul ediliyor. ([UNFPA Türkiye][5])
Ancak saha çalışmaları — konuk ve personel ile yapılan görüşmeleri içeren akademik araştırmalar — bu kuralların uygulamasında evden eve, kuruluştan kuruluşa büyük farklar olduğunu gösteriyor. Bazı evlerde sıkı yasak varken bazı evler esneklik gösterebiliyor. ([Avesis][6])
Ayrıca ülke genelinde sığınma evlerinin sayısı ve kapasitesi — özellikle ihtiyaç duyan kadın sayısı düşünüldüğünde — yeterli değil; bu da kısıtlı kaynak ve personel ile birlikte yönetim politikalarının bazen sert uygulanmasına yol açıyor. ([Turkish Minute][7])
Telefonun yasak olması: Dezavantajları ve riskleri
Telefon ve iletişimin tamamen sınırlandırılması, birçok kadının kendini yalnız hissetmesine, dış dünyadan kopmasına neden olabilir. Acil durumlarda destek hattına ulaşamamak, yardım çağırmayı zorlaştırabilir. Bu durum, psikolojik travmaları daha derinleştirebilir.
Ayrıca kadınların haklarını bilen, destek hattı, hukuki yardım, güvenli bir iş ya da barınma arayan arkadaşları ile bağlantı kurma isteği engellenebilir. Sosyal hayata dönüş süreci ve özgürlük duygusu sekteye uğrayabilir.
Telefon kullanımı esnek olmalı mı? Öneriler
Bazı sığınma evlerinde önerilen yaklaşım şöyle olabilir:
İlk yerleştirmede ve risk altında olunan süreçte iletişim kısıtlı olabilir.
Kadın risk değerlendirmesi tamamlandığında, düzenli arama saatleri, ortak telefon ya da kontrollü telefon kullanımı sağlanabilir.
Güvenlik, gizlilik ve konukların onayı dikkate alınarak kişi bazında esneklik tanınabilir.
Bu sayede hem koruma sağlanır hem de kadınların sosyal bağlarını koparmadan iyileşme süreci desteklenmiş olur.
Sonuç
Kadın sığınma evlerinde telefon kullanımı konusunda tek bir doğru yok. Ancak mevcut veriler, Türkiye’de birçok sığınma evinde telefonun yasak ya da ciddi kısıtlamaya tabi olduğunu gösteriyor. Bu kısıtlamalar — güvenlik, gizlilik, düzen — belirli açılardan anlaşılır. Ancak yaşamın (özgürlük, iletişim, destek, umut) temel bir unsuru olan “iletişim”i tamamen kesmek de yeni travmalara yol açabilir.
Sığınma evi, kadınlara “sessiz güvenlik” sağlarken, aynı zamanda onları sosyal hayattan izole bir duruma sokmamalı. Telefon ve iletişim konusunda esneklik, sağlıklı bir yeniden başlama adına önemli olabilir.
Siz ne düşünüyorsunuz? Sizce sığınma evlerinde telefon kullanımı tamamen yasak mı olmalı, yoksa kontrollü — ama esnek — bir sistem en doğrusu mu? Ya da bizzat tanıdığınız, duyduğunuz örnekler var mı? Görüşlerinizi, deneyimlerinizi paylaşın.
[1]: “Kadın sığınma evi kuralları nelerdir – Obilsin”
[2]: “Kadın Sığınma Evi Başvuru Şartları, Kuralları ve Yaş Sınırı”
[3]: “Kadın Sığınma Evi Telefon Yasak Mi? – Sloot Soru ve Cevaplar”
[4]: “Kadın Sığınma Evlerinden Telefon Neden Yasak? – Güncel Oku”
[5]: “Implementation Guideline for Municipalities on Women’s Shelter, Women …”
[6]: “Shelters for Women Survivors of Domestic Violence: A View from Turkey …”
[7]: “Report reveals alarming shortage of women’s shelters across Turkey”